Ferry Mingelen over politieke veldslag: 'Ik had sympathie voor Rutte, maar ik geloof hem niet meer' (2024)

DEN HAAG - Demissionair premier Mark Rutte lag donderdag de hele dag onder zwaar vuur. Maar nadat de kruitdampen optrokken, bleek hij zichzelf net genoeg verdedigd te hebben om te overleven. Maar of een nieuw kabinet Rutte nog levensvatbaar is na deze veldslag, is nog niet zeker. 'Je kan je partner een keer bedonderen, maar als het iedere keer gebeurt, moet je afscheid nemen', zegt CDA'er Michel Rogier.

Het debat in de Tweede Kamer duurde donderdag veertien uur en liep door tot diep in de nacht. Een motie van wantrouwen van Geert Wilders werd door de volledige oppositie gesteund. De coalitiepartijen wilden niet zover gaan, maar Sigrid Kaag van D66 diende met Wopke Hoekstra van het CDA wel een motie van afkeuring in, een iets lichtere variant. Deze werd door de volledige Kamer gesteund. Behalve door de VVD van Mark Rutte zelf.

Ondanks de moties kan Rutte door als demissionair premier en fractievoorzitter van de VVD. Volgens Frits Huffnagel, voormalig wethouder van de VVD in Den Haag en een goede bekende van premier Rutte, is het een bizarre situatie. 'Er is vrijdagmorgen weer gewoon een kabinetsberaad. Hierin zitten Rutte, Kaag, Hoekstra, Van Ark en Ollongren. Heel veel hoofdrolspelers van het debacle zitten met elkaar in het kabinet en komen elkaar hier weer tegen.'

De problemen voor de Haagse premier begonnen vorige week. Verkenner Kajsa Ollongren kreeg te horen dat ze besmet was met het coronavirus en moest snel de onderhandelingstafel verlaten. ANP-fotograaf Bart Maat maakte een foto van haar, met daarop zichtbaar de notities die ze bij zich had. Daarop stond onder meer 'positie Omtzigt, functie elders'.

Met name die passage leidde bij een groot deel van de Kamer tot woede. Ollongren en Jorritsma hebben inmiddels de volledige schuld op zich genomen voor de gang van zaken en ze hebben de Kamer hun excuses aangeboden. De vraag was die dit gezegd had. Premier Rutte ontkende in de pers dat hij over de CDA-politicus had gesproken, maar donderdag bleek dat hij het wel degelijk over hem had gehad.

De Tweede Kamer viel over de premier heen. Volgens Huffnagel niet meer dan terecht. 'Je staat voor paal. In een verkenning gaat het niet over Tweede Kamerleden. Daar zijn de verkenners niet voor. Dat je in de formatie praat of een partij stabiel genoeg is dat kan, maar hier niet', vertelt hij in West Wordt Wakker op Radio West.

Rutte verdedigde zich door te zeggen dat hij niet had gelogen tegen de journalisten en dat hij zich echt niet kon herinneren dat ze in het formatiegesprek over Omtzigt hadden gesproken. Politiek journalist Ferry Mingelen gelooft daar niets van. 'Ik heb grote sympathie voor hem, maar ik geloof hem eigenlijk ook niet meer. En dat geldt ook voor de Kamer. Het is zijn machtspositie die ervoor heeft gezorgd dat hij van de regeringspartijen mag blijven zitten.'

Rutte overleefde het debat, maar dat wil niet zeggen dat de Hagenaar ook in het volgende kabinet de nieuwe premier wordt. 'De partijen willen eigenlijk liever niet dat Rutte terugkomt', legt Mingelen uit. 'Maar Rutte heeft net de verkiezingen gewonnen en heeft de grootste partij achter hem staan. Ze kunnen niet zeggen die partij willen we niet. Het kan zijn dat bij het voortgaan van de formatie een andere VVD'er het premierschap overneemt, maar ik denk niet dat Rutte dat laat gebeuren.'

Het zorgt ervoor dat het snel formeren van een nieuw kabinet, wat alle partijen gezien de coronacrisis noodzakelijk vinden, lastig wordt. Dat denkt ook Rogier, namens het CDA lid van de Provinciale Staten in Zuid-Holland. 'We staan met 10-0 achter als je het gaat hebben over formatie. De VVD heeft een grote deuk opgelopen. De partijen waarmee ze willen samenwerken willen andere politiek dan de afgelopen 10 jaar. De VVD moet goed naar zichzelf kijken en tonen wat ze gaan doen. Ze moeten de aangenomen motie goed lezen en dan pas kunnen we verder.'

Rutte heeft herhaaldelijk aangegeven graag te regeren met het CDA, de partij van de omstreden Omtzigt. Dat gaat volgens Rogier niet makkelijk worden. 'Zij moeten het vertrouwen ook aan het CDA teruggeven. Ik vind het een moeilijk verhaal. Sylvana Simons deed een indrukwekkende uitspraak: je kan je partner één keer bedonderen, maar als het iedere keer gebeurt moet je afscheid nemen. Daar zit een kern van waarheid in. Het geval staat niet op zichzelf. Ik voorzie dat het CDA niet zomaar verdergaat met Mark Rutte.'

Volgens Huffnagel is het echter niet onmogelijk. 'We hebben net verkiezingen gehad. Daarin heeft Rutte duidelijk gewonnen met een campagne waarin hun enige boodschap was: stem op Rutte. Mark heeft hier een grote fout gemaakt en een grote deuk opgelopen. Maar hij is nu tien jaar premier. Dan is het niet raar dat je hier niet onbeschadigd uitkomt. Ik denk dat hij door kan, maar het zal lastiger zijn dan de dag na de verkiezingen.'

Ook Mingelen ziet nog mogelijkheden. 'Partijen moeten toch tot compromissen komen voor de formatie. Hierdoor is Rutte denk ik niet machtelozer', legt hij uit. 'Maar de vraag blijft of de andere partijen wel echt zaken willen doen met hem. Het kan zijn dat er door de coronacrisis een tussenkabinet komt dat Rutte nog mag leiden, maar dat er daarna nieuwe verkiezingen komen om voor een nieuw kabinet met een geloofwaardige leider.'

Belangrijkste is in ieder geval dat de formatie nu snel weer op gang wordt getrokken. Mingelen ziet wel iemand die dit zou kunnen. 'Herman Tjeenk Willink', verwijst hij naar de minister van Staat. 'Hij is de grijze eminentie die nu nodig is. Wie zou het anders moeten doen? Ik weet niet of hij het zou willen en kunnen doen, maar hij is de ideale figuur om dit te ontwarren en weer op de rit te zetten.'

Huffnagel kan zich hier wel in vinden. 'De verkenners stonden te dicht op de situatie. Het is veel verstandiger om iemand aan te stellen die niet politiek actief is en wat verder van de partijen staat. Want op deze manier is het een chaos geworden.'

Het belangrijkste is volgens Mingelen dat alle partijen oog houden voor de essentie in coronatijd. 'Het land moet geregeerd worden. Het kan niet zonder regering. De coalitiepartijen lijken hem daarom ook te hebben laten zitten. Als je goed zoekt kun je zeker vijf verklaringen vinden dat hij iets was vergeten. En steeds was het niet overtuigend, maar wilde hij vooral zelf graag door. Het is zijn herstellingsvermogen. Je hebt van die poppetjes die je onder water duwt en dan toch weer boven komen drijven. Dat is Mark Rutte.'

Lees ook:

Nieuwe Tweede Kamer aan de slag: 'Het gaat nu echt gebeuren, heel cool'

Radio West